HISTORIA KASZTELU PO 1947 ROKU
Kasztel jako cenny zabytek architektury znalazł się na liście obiektów chronionych, wówczas pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie. Mniej szczęścia miały pozostałe budynki należące do dawnego zespołu dworskiego. Rozebrano zniszczony osiemnastowieczny dworek. W sposób niekontrolowany „zniknęły” dwa budynki gospodarcze, stajnia od strony południowej i spichlerz. Druga ze stajni „przysposobiona” została do celów kulturalnych w latach sześćdziesiątych, po wykonaniu niezbędnego, podstawowego remontu.
Przed przystąpieniem do pierwszych prac zabezpieczających kasztel wykonano badania geologiczne podłoża. W celu zabezpieczenia zbocza a jednocześnie budowli, przed dalszym osiadaniem, co już od dawna uwidoczniło się w złym stanie części ścian nośnych (spękania), wykonano szeroki, kamienny mur oporowy od strony zachodniej i częściowo południowej zbocza. Fundamenty kasztelu na całym obwodzie opasano żelbetowym wieńcem, z kotwami stalowymi sięgającymi w głąb budynku. Wykonanie tych prac (lata 1949 – 1953) spowodowało usunięcie wtórnych przypór istniejących od kilku wieków przy ścianach i alkierzach. Zdecydowano bowiem, że renowacja kasztelu ma doprowadzić do jego pierwotnego, szesnastowiecznego wyglądu. Do 1958 roku oczyszczono wnętrza z gruzu i pozostałości zniszczonych drewnianych stropów na piętrze, tam założono na sufitach stalowe dźwigary. Wymieniono więźbę dachową, odtwarzając formę dachu pogrążonego, pokryto go blachą ocynkowaną. Pełnego rozpoznania stanu technicznego wraz z wykonaniem pomiarów dokonano w 1959 roku. Między innymi to opracowanie posłużyło jako podstawa do wykonania kompletu dokumentacji, projektu architektoniczno-konserwatorskiego dla tego obiektu.
Ostatecznie w roku 1972 powstał projekt Pracowni Konserwacji Zabytków w Krakowie. Inwestorem naczelnym było Ministerstwo Kultury i Sztuki, głównym Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków.
W dokumentacji określono funkcję obiektu po remoncie jako muzeum regionu Pogórza. Zachowanie i uzupełnienie wątków historycznych połączono z adaptacją wnętrz do nowych celów. Po ponad dwudziestu latach przerwy przystąpiono do kolejnych prac renowacyjnych. Przywrócono renesansowy podział wewnętrzny parteru i piętra, usuwając późniejsze ściany działowe. Wykonano szerokie schody z poziomu parteru do piwnic. W wykuszu północno-wschodnim umieszczono schody zabiegowe o współczesnej konstrukcji. Zakonserwowano zachowaną pierwotną kamieniarkę okienną i drzwiową, elementy nie zachowane zrekonstruowano. Dębową stolarkę okienną osadzono w otworach pierwotnej wielkości. Fragmenty oryginalnej polichromii w dwu alkierzach przewidziano do konserwacji na późniejszym etapie prac, w związku z czym pokryto ją pobiałą. Przystąpiono do rekonstrukcji attyki. Wymieniając pokrycie dachu na blachę miedzianą zamontowano system odprowadzający wodę opadową w postaci wypływów z połaci dachu za pomocą rzygulców o prostej formie i rynien. Zainstalowano sieć grzewczą w postaci żeliwnych grzejników naściennych, tylko w pomieszczeniach piwnic ukrytych jako ogrzewanie podłogowe. Ostatnie prace wg projektu PKZ Kraków wykonano w 1987 roku. W tym roku uruchamiano muzeum pod nazwą „Ośrodek Budownictwa Ludowego w Szymbarku” z siedzibą w drewnianym dworku z Gorlic z 1920 roku, postawionym w miejscu po rozebranym tutejszym, osiemnastowiecznym. Przeniesiony dworek pełnił funkcje administracyjno-socjalne, w części ekspozycyjne (wystawa stała „W kręgu kultury dworkowej”, dotycząca historii kasztelu, innych tutejszych dworów i ich właścicieli). Główny temat ekspozycji – kulturę ludową Pogórza Gorlickiego, zaprezentowano w sąsiadującym z dworkiem i kasztelem skansenie, w którym postawiono wówczas 14 obiektów typowych dla budownictwa wiejskiego naszego terenu.
W dniu 1 grudnia 2007 r. dokonały się poważne zmiany dotyczące organizacji szymbarskiej placówki muzealnej. Uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego, na bazie wydzielonego z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu oddziału – Ośrodka Budownictwa Ludowego w Szymbarku wraz z filią Cerkiew w Bartnem i zlikwidowanej jako osobna instytucja – Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów”, utworzono Muzeum „Dwory Karwacjanów i Gładyszów”. Galeria stała się jednym z oddziałów nowego muzeum, z administracją i dyrektorem całej jednostki Zdzisławem Tohlem. Dzięki środkom pozyskanym z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i z budżetu Województwa Małopolskiego (zrealizowano w latach 2007 – 2010 nowy projekt pod nazwą „Rewaloryzacja i remont renesansowego dworu obronnego w Szymbarku”.
W styczniu 2011 roku został uruchomiony nowy oddział muzealny, instytucja kultury Województwa Małopolskiego, pod nazwą Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy „Kasztel w Szymbarku”. Stał się on miejscem ważnych wydarzeń kulturalnych i artystycznych o randze regionalnej i ogólnokrajowej. Zgodnie z założeniami, określonymi jako cel wykonania prac remontowo-adaptacyjnych, nowo powstała placówka kulturalna ma być „nowoczesnym ośrodkiem muzealnym o szerokim spektrum działania, włączonym w sieć wzajemnie z sobą współpracujących europejskich instytucji kultury, zwłaszcza w zabytkowych kasztelach – dawnych centrach władzy lokalnej na Słowacji, Węgrzech, Ukrainie, w Niemczech, Francji, Chorwacji, Włoszech i Austrii. Pozwoli to na pełniejsze wykorzystanie potencjału kulturowego i turystycznego regionu”.
W 2013 roku „Kasztel w Szymbarku” został laureatem nagrody głównej w VI edycji ogólnopolskiego konkursu „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich” w kategorii „Zabytek”.