Proponujemy zwiedzanie XVI-wiecznych reliktów architektonicznych Dworu Karwacjanów, siedziby rodu Dersława Karwacjana, założyciela i właściciela Gorlic.

- zachowane wątki XVI i XVII-wiecznych murów oraz kamieniarki okiennej

- ekspozycja grafik i fotografii dokumentalnych (historia dworu, remont w latach 1984-1992)

 

 

 

 SKANSEN WSI POGÓRZAŃSKIEJ IM. PROF. ROMANA REINFUSSA W SZYMBARKU

 Ekspozycja stała prezentująca 15 obiektów wraz z wyposażeniem dziewiętnastowiecznej wsi pogórzańskiej (chałupy, stodoły, obory, wiatraki, olejarnie, ule).

 

Chałupa z Moszczenicy, k. XIX wieku  – wystawa wyposażenia średniozamożnej rodziny chłopskiej z terenu Pogórza - okres międzywojenny. Obiekt jest typowym przykładem jednotraktowej chałupy pogórzańskiej. Zbudowany jest z bali i półbali, konstrukcji zrębowej. Dach o konstrukcji krokwiowej, czterospadowy, pokryty jest słomą. W chałupie znajdują się cztery pomieszczenia w układzie amfiladowym. Na lewo od sieni komora, po prawej piekarnia i izba. W komorze i izbie podłoga z desek, w sieni i piekarni ubite z gliny klepisko.  

 

 

 Stodoła ze Stróżnej, k. XIX wieku -  wystawa narzędzi i sprzętów używanych w rolnictwie na Pogórzu. Obiekt  pochodzi ze średniozamożnej zagrody.  Ściany budowy zrębowej, między belkami pozostawione szczeliny dla zapewnienia przewiewu. Dach krokwiowy, czterospadowy, kryty jest słomianą strzechą ułożoną schodkowo. Budynek jest trójdzielny, składa się z przelotowego boiska i dwóch sąsieków.

 

 

 

Obora ze Stróżnej, k. XIX wieku - wystawa narzędzi i urządzeń rolniczych używanych w hodowli zwierząt na Pogórzu. W oborze znajdują się cztery pomieszczenia. Część główna - dwudzielna stanowi osobne pomieszczenie dla kilku krów oraz wozownię z wydzielonym miejscem dla konia. W wozowni umieszczony jest wóz wyjazdowy. Dwudzielna przybudówka w dolnej części mieści chlewik, górna część przeznaczona jest dla kur. 

 

 

Kuźnia z Turzy, k. XIX wieku – „Wiejska kuźnia”- wystawa prezentująca obróbkę metalu, produkcję i naprawę narzędzi na pogórzańskiej wsi.  Pierwotnie kuźnia należała do dworu. W okresie międzywojennym stała się własnością pracującego w niej kowala. Użytkowana była do 1967 roku. Kuźnia reprezentuje wiejski zakład usługowy, opierający się na pracy właściciela obiektu. 

 

 

Wiatrak z Krygu, pocz. XX wieku – „Pogórzańskie wiatraki – paltrak” - urządzenie do mielenia zboża przedstawione na przykładzie wiatraka rolkowego, tzw.  paltraka. Wiatrak ustawiony jest na metalowym słupie - osi, co pozwalało na obracanie mechanizmu z całą obudową, w zależności od kierunku wiatru. Na ścianie frontowej umieszczono koło wietrzne z ośmioma drewnianymi łopatami. Ściany budynku drewniane, konstrukcji ryglowej, szalowane są deskami. Dwuspadowy dach, pokryto gontem. Wnętrze jest niewielkich rozmiarów, całość powierzchni zajmują urządzenia młyna. 

 

 

 

 Wiatrak z Ropy, 1932 r. – „Pogórzańskie wiatraki” - urządzenie do mielenia zboża przedstawione na przykładzie wiatraka turbinowego. Budynek drewniany, konstrukcji słupowej, oszalowany jest deskami i listwami nakładkowymi. Półokrągły daszek pokryty jest papą. Wiatrak jest nieruchomy. Do kierunku wiatru ustawiano  turbinę z kołem wiatrowym, umieszczoną na dachu. Wewnątrz kompletne urządzenie: żarna, zsyp na ziarno, skrzynia na mąkę, przekładnia pasowa, wprowadzająca w ruch mechanizm.

 

 

 

Chałupa z Gródka k. XIX wieku - wystawa „Dawne rzemiosło ludowe na Pogórzu”, prezentująca wyroby rękodzielnicze rzemieślników z terenu Pogórza (stolarstwo, kowalstwo, garncarstwo, bednarstwo, plecionkarstwo oraz rzeźbę).Budynek stanowi przykład tradycyjnego zdobnictwa zrębów, charakterystycznego szczególnie dla miejscowości Gródek. Część belek zdobiona jest dużymi kropkami, pozostałe w całości bielone wapnem. Dach trójspadowy, pokryty jest słomą ułożoną w schodki. Kalenicę wzmocniono gontem. W środku obiektu zachowano dawny układ wewnętrzny. Znajdują się tu cztery pomieszczenia w układzie amfiladowym. 

 

 

 

Olejarnia z Gródka, poł. XIX wieku - wystawa „Jak tłoczono olej” - wyposażenie olejarni pogórzańskiej z okresu międzywojennego: sprzęty, naczynia olejarskie, prasa to wytłaczania oleju. Olejarnia wchodziła w skład zamożnego gospodarstwa chłopskiego.Budynek olejarni jest konstrukcji zrębowej, z wystającymi ostatkami. Przestrzeń między belkami wypełniona jest sianem łąkowym, w części polepiona gliną. Dach konstrukcji krokwiowej, czterospadowy, pokryty jest słomą ułożoną w schodki. Kalenica i dolne krawędzie dachu wzmocniono gontem. Olejarnia była zakładem usługowym, opierającym się na pracy własnej właściciela surowca pod nadzorem olejarza. Działała do 1950 roku. W budynku znajdują się dwa pomieszczenia z urządzeniami używanymi przy produkcji oleju. 

 

 

 

Chałupa dymna z Siar, poł. XIX wieku – biedniacka chałupa „knopa” – „Pogórzański tkacz” ekspozycja warsztatu tkacza oraz wyposażenia kurnej chałupy z pocz. XX wieku. Chałupa zamieszkiwana była do 1973 roku. Wnętrze odtworzone jest jako ubogie mieszkanie samotnego człowieka, prowadzącego działalność rzemieślniczą (tkactwo). Obiekt stanowi przykład jednobudynkowej zagrody pogórzańskiej. Do budynku dostawiono w późniejszym czasie chlewik. Od strony południowej do sieni przylega składzik, pod nim piwnica o kolebkowym sklepieniu. W chałupie znajdują się trzy pomieszczenia w układzie amfiladowym: sień, piekarnia, izba. We wszystkich wnętrzach gliniane klepisko. Dymna piekarnia jest pomieszczeniem mieszkalno- gospodarczym, w którym część powierzchni wydzielona jest na stanowisko dla krowy. Sporo miejsca zajmuje również piec wbudowany w ścianę pomiędzy piekarnią a izbą, składający się z zamkniętego blachą paleniska, nalepy, masywu piekarniczego i części grzewczej w izdebce. Piekarnia wyposażona jest w podstawowe sprzęty i naczynia kuchenne. Izba jest skromnie umeblowana, pełniła funkcję warsztatu i mieszkalną. Sporo miejsca zajmują tu urządzenia i narzędzia tkackie. 

 

 

 

Piec garncarski – rekonstrukcja pieca garncarskiego wykonana przez garncarza Romana Tokarskiego. Piec ma formę typową dla terenu Pogórza, posiada kształt półkolistej czaszy; wykonany z cegły i gliny, spód wyłożony cegłą. Z przodu duży trójkątny otwór, który na czas wypalania naczyń zabudowywano cegłą. Wewnątrz ułożone naczynia, z których część pochodzi z odbywających się pokazów toczenia naczyń na kole garncarskim, znajdującym się obok pieca. 

 

 

 

Wystawa „Pogórzanie i sąsiedzi – stroje ludowe z regionów Polski i Słowacji” wystawa prezentująca odświętne stroje ludowe pięciu grup etnograficznych i etnicznych: Pogórzan, Łemków, Lachów Sądeckich, Szaryszan i Spiszaków. Wystawa została zrealizowana w ramach projektu "Muzea Otwarte – rozszerzenie możliwości programowych instytucji kultury pogranicza polsko-słowackiego". 

 

 

 

 

Stodoła plebańska z Zagórzan – wystawa „Sztab operacji gorlickiej. 1915” upamiętniająca Bitwę pod Gorlicami. Stała ekspozycja (15 figur) składa się z trzech scen ukazujących: naradę sztabową oficerów wojsk państw sprzymierzonych, wojskowy szpital polowy oraz jeńców rosyjskich konwojowanych przez żołnierza armii austro-węgierskiej. Stodołę zbudowano pod koniec XVIII wieku, na terenie gospodarstwa plebańskiego.Obiekt jest budowy  zrębowej, ściany z okrągłych bali świerkowych. Dach konstrukcji jętkowej, czterospadowy, kryty jest słomą ułożoną w schodki. 

 

 

 

 

Spichlerz plebański z Rożnowic, wewnątrz wystawa pt. „Józef Śliwa – poeta, rzeźbiarz, amator” - wystawa prezentuje kolekcję rzeźby autorstwa Józefa Śliwy, rzeźbiarza i poety z Gorlic. Spichlerz zbudowano pod koniec XVIII wieku na terenie gospodarstwa plebańskiego. Budynek jest piętrowy, niegdyś na parterze znajdowała się drewutnia, a na piętrze przechowywano zboże w przegrodach sąsiekowych. 

 

 

 

 

Chałupa z Szymbarku, 1924 roku - wystawa „Zioła w tradycji Pogórza” prezentująca zioła wykorzystywane w tradycyjnej medycynie ludowej oraz akcesoria związane z ich przeróbką i przechowywaniem. Chałupa  jest najmłodszym obiektem na terenie skansenu (datowana na 1924 rok). Obiekt stanowi przykład zmian zachodzących w okresie międzywojennym, widocznych w wyglądzie zewnętrznym obiektu, przy zachowaniu układu wnętrz typowych dla starszych budynków. Chałupa zbudowana jest z obciosanych belek, na węgłach przyciętych do linii ścian, szpary między belkami utkane sianem łąkowym. Dach półszczytowy, pokryto gontem. Wpływa to na urozmaicenie zabudowy na terenie skansenu. 

 

 

 

„Mechanizacja wsi pogórzańskiej”-  ekspozycja zabytkowego sprzętu, maszyn rolniczych oraz powozów wiejskich pod wiatą. Na wystawie  zaprezentowano  wozy, sanie, bryczki z przełomu XIX/XX wieku należące niegdyś do zamożnych gospodarzy, zdobione pięknymi żelaznymi okuciami, świadczącymi o wielkim kunszcie tutejszych kowali, a także maszyny i urządzenia rolnicze. 

 

 

 

Krzyż przydrożny (rekonstrukcja) - krzyż wzorowany jest na powszechnie występujących na terenie Pogórza drewnianych krzyżach z kapliczkami. Kapliczka umieszczona jest na skrzyżowaniu belek. Wewnątrz znajduje się rzeźba Chrystusa Frasobliwego. Ramiona krzyża przystrojone wieńcem z jedliny i kwiatami z bibuły. 

 

 

 Studnia z Wójtowej pochodząca z gospodarstwa Jana Czecha usytuowana jest na źródełku. Ma ciekawą formę, często spotykaną na początku XX w. Ocembrowanie wykonano z płaskich kamieni rzecznych. Nad ziemią znajduje się ośmiokątna osłona dębowa o budowie zrębowej, z dwudzielnym wiekiem do przykrywania studni. Dwa pionowe słupy boczne podpierają daszek, połączone są drewnianym wałem z metalową osią zakończoną korbą. Drewniany daszek w kształcie stożka, przykryty jest gontem. 

 

 

 

 

 

 

Szymbarska Scena Plenerowa

 

 

 

Wystawa „Historia maziarstwa” ilustrująca XIX-wieczny łemkowski ludowy przemysł destylacji ropy naftowej i handel jej produktami (XIX-wieczna chyża łemkowska i stodoła w Łosiu)

 

Wystawa "Wyposażenie spichlerza dawnej wsi" -  powstała w roku 2021 w spichlerzu Zagrody Maziarskiej  w Łosiu prezentująca wyposażenie dawnego spichlerza:  zbiór eksponatów związanych z wyposażeniem spichlerza dawnej wsi: sąsieki, niecki, prasy itp. (nowa ekspozycja planowana do udostępnienia w roku 2021).

 

 

 

 

"Wnętrze cerkwi greckokatolickiej pw. św. Kosmy i Damiana w Bartnem" – wystawa prezentująca barokowy ikonostas oraz rzeźbiony i polichromowany boczny ołtarz, pochodzący z 1797 r.

 

 

Wystawa „Historia ludowego kamieniarstwa w Bartnem” - wystawa poświęcona jest historii największego na Łemkowszczyźnie Środkowej ośrodka kamieniarskiego. Eksponowane na niej są narzędzia kamieniarskie, fotografie archiwalne, typowe wyroby kamieniarskie z Bartnego i okolic (brusy, żarna, kamień młyński, krzyże). Bartniański ośrodek posiadający kilkusetletnią tradycję (pierwsze wzmianki historyczne z XVII wieku) funkcjonował do roku 1947, do akcji „Wisła” – wysiedlania Łemków z Łemkowszczyzny. Ekspozycja mieści się w kamiennym spichlerzu plebańskim, pochodzącym z I poł. XIX wieku, będącym częścią dawnego zespołu plebańskiego, obok cerkwi greckokatolickiej w Bartnem.

 

   

„Historia kasztelu i jego właścicieli” - ekspozycja plansz przedstawiających historię miejsca, zwiazanych z nim rodów i fotorafie archiwalne Kasztelu w Szymbarku.

 

 

„W kręgu kultury dworkowej” – wystawa przedmiotów, akcesoriów, mebli, dokumentów, obrazów, fotografii dokumentalnych i innych pamiątek po byłych właścicielach dworków w Szymbarku.

 

 

Pierwsza w Polsce wystawa stała w całości poświęcona małopolskiemu artyście Teodorowi Axentowiczowi. Na ekspozycji prezentowane są obrazy, pastele i rysunki autorstwa Axentowicza, prace innych artystów, które wchodziły w skład jego kolekcji, wyposażenie mieszkania, meble i przedmioty osobiste, które stanowiły sztafaż w wielu dziełach artysty.

 

 

„Interaktywny Renesans” – ekspozycja wykorzystująca interaktywne urządzenia i aplikacje, dzięki którym turyści mogą szczegółowo poznać historię oraz kontekst funkcjonowania renesansowego dworu obronnego w Szymbarku. W sali głównej na ekranie wielkoformatowym zwiedzający mogą obejrzeć film wykorzystujący ujęcia Kasztelu „z lotu ptaka”, które dają możliwość obserwacji dworu z innej, najczęściej niedostępnej perspektywy. Materiały tekstowe i ikonograficzne zamieszczone na ekspozycji ukazują turystom historię epoki renesansu, dzieje zamieszkujących kasztel rodów szlacheckich oraz wykorzystywane podczas jego budowy rozwiązania architektoniczne. Ekspozycja zrealizowana dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego.

 

 

"Sens Renesansu" - nowoczesna ścieżka ekspozycyjna z elementami edukacyjnymi. Osią narracji jest epoka renesansu w jej podstawowych aspektach: „człowiek, wiedza, świat”. Utworzona została galeria strojów historycznych i korespondująca z nią galeria reprodukcji XVI-wiecznych portretów, stanowiska multimedialne z interaktywnymi aplikacjami oraz gabinet osobliwości - renesansowa „kunstkamera”.