PLAN DZIAŁALNOŚCI NA ROK 2014 - Zagroda Maziarska w Łosiu z Cerkwią w Bartnem

PLAN DZIAŁALNOŚCI 2014

MUZEUM DWORY KAWRACJANÓW I GŁADYSZÓW

ZAGRODA MAZIARSKA W ŁOSIU Z CERKWIĄ W BARTNEM

STYCZEŃ/LUTY

I Powiatowy Turniej Gry„ Chłopskiej Szkoły Biznesu”

Chłopska Szkoła Biznesu (gra dofinansowana ze środków Muzeum Historii Polski) powstała w Małopolskim Instytucie Kultury i jest edukacyjną grą ekonomiczną. W ramach zrealizowanego przez Zagrodę Maziarską projektu w III-IV 2013 roku, Muzeum otrzymało bezpłatny egzemplarz gry (cena rynkowa 500 zł brutto). Do tej pory w rozgrywkach przeprowadzonych w Zagrodzie Maziarskiej wzięło udział 214 uczniów ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Duże zainteresowanie grą i jej atrakcyjność dla nauczycieli (gra wpisuje się w podstawy programowe szkół łącząc w sobie elementy przedsiębiorczości oraz historii i kultury regionalnej) sprawia, że możliwe staje się zorganizowanie międzyszkolnego powiatowego turnieju gry. Do tej pory zorganizowane zostały przez MIK i jego partnerów 3 turnieje międzyszkolne w województwach małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim ( w tym przez 1 muzeum).

Organizacja turnieju, w partnerstwie z MIK, zakłada: opracowanie regulaminu turnieju, poszukiwanie sponsorów (Banki, Cech Rzemiosł i Przedsiębiorczości w Gorlicach) przygotowanie prezentacji i spotkanie z nauczycielami, rekrutację szkół (styczeń 2013), rozgrywki szkolne (luty 2013, miejsce: oddziały Muzeum bądź szkoły), przeprowadzenie eliminacji szkolnych (wyłonienie drużyn), aż po organizację końcowego wydarzenia – finałowych rozgrywek międzyszkolnych ( luty/ marzec 2013 miejsce: jeden z oddziałów Muzeum).

Zakładane cele turnieju:

a) Promocja kultury regionalnej ( szczególnie aspektu przedsiębiorczości chłopów wypraw handlowych)

b) Promocja postaw przedsiębiorczych wśród młodzieży

Zbiory prof. Romana Reinfussa

W styczniu rozpoczęte zostanie opracowywanie zawartości nagrań pochodzących ze Zbiorów prof. R. Reinfussa, odnalezionych w trakcie kwerendy w Instytucie Muzykologii UJ (Instytut jest depozytariuszem nagrań, przechowywanych w archiwum Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie, do którego zwrócona się z prośbą o ich udostępnienie). Znacząca część nagrań ( ok. 13 h) realizowana była w czasie badan terenowych w latach 60-tych i 80-tych przez profesora i jego uczniów w Łosiu. Nagrania dotyczą tematyki maziarstwa (wywiady, opowieści maziarzy, zawołania maziarskie) i folkloru łemkowskiego (pieśni, legendy, wierzenia, obrzędy). Nagrania będą znaczącym uzupełnieniem zbiorów Zagrody Maziarskiej i wykorzystywane byłyby do celów edukacyjnych. Planuje się również ich wykorzystanie w czasie wystawy poświęconej Profesorowi Reinfussowi w Skansenie Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku.

Przykładowa zawartość jednej z taśm

Wypowiedzi: kategorie maziarzy, tereny handlowe maziarzy na dorobku, dziegieć, wróżbici, znachorzy, przejazdy przez granicę pol.- czeską w 1921 r.

wiersze Jacka Dudry - list Dmytra Symoczki (Inf. Grzegorz Jewusiak)

Wypowiedzi: o maziarzach co na plecach maź nosili, o maziarzu co leczył bezdzietność, o maziarzu co pokazywał czarownice (inf. Waldemar Pawlak).

LUTY

Znajdź swojego przodka – wykład/warsztaty

Badania genealogiczne przezywają obecnie swój renesans. Coraz większe możliwości samodzielnego poszukiwania własnych korzeni, powodują, że rośnie liczba osób zainteresowanych i pasjonujących się genealogią. Spotkanie/spotkania prowadzone przez specjalistę w tej dziedzinie, ma być poświęcone metodom poszukiwania informacji o własnych przodkach, konstruowania drzewa genealogicznego, zasadom korzystania z archiwów kościelnych i państwowych oraz przeszukiwaniu pod tym kątem zasobów internetu. Na terenie powiatu gorlickiego nie funkcjonuje żadna organizacja zajmująca się genealogią. Wzrost zainteresowania jest widoczny nawet w codziennej pracy muzeum, do którego coraz częściej zwracają się osoby poszukujące swoich korzeni z tego terenu, również z zagranicy (liczni potomkowie emigrantów z Galicji).

W przypadku dużego zainteresowania proponuje się organizowanie cyklicznych warsztatów genealogicznych.

Rozgrywki „ Chłopskiej Szkoły Biznesu”

Rozgrywki szkolne (luty 2013, miejsce: oddziały Muzeum bądź szkoły) przeprowadzone zostaną przez pracowników Zagrody Maziarskiej przy współpracy z nauczycielami Obejmować będą: wyjaśnienie zasad gry, rozgrywki szkolne, prelekcje na temat handlowych tradycji małopolskich rzemieślników m.in. maziarzy z Łosia, przeprowadzenie eliminacji szkolnych (wyłonienie drużyn).

Warsztaty tworzenia pająków (luty 2014, miejsce: oddziały Muzeum, czas trwania warsztatów: 2 godz.)

Pająki to ozdobne przestrzenne konstrukcje wykonane ze słomy, bibułek, fasoli, grochu lub kolorowych papierków. Niegdyś ozdabiały wnętrza chałup wiejskich. Wieszano je na środku sufitu lub w świętym kącie. Stanowiły symbol urodzaju i szczęścia w nowym roku. Pająki przybierały najróżniejsze kształty - od prostych, połączonych ze sobą ażurowych ostrosłupów, po bardzo skomplikowane konstrukcje. Jeśli chcecie wykonać takiego pająka zapraszamy do Zagrody Maziarskiej.

MARZEC

„Pisanki łemkowskie - warsztaty”

Miejsce: Zagroda Maziarska

Warsztaty tradycyjnego zdobienia pisanek przeznaczone dla dzieci i młodzieży. Uczestnicy warsztatów poznają techniki i sposoby tradycyjnego zdobienia pisanek na „Wełykden” – łemkowską Wielkanoc. Pokazane zostaną : technika woskowa i technika batikowa, sposoby farbowania naturalnymi barwnikami ( borówka, malwa, kora dębu) oraz tradycyjne podziały, wzory i motywy łemkowskich pisanek. Pisanki zdobione będą za pomocą tradycyjnych narzędzi ( patyczki) i wzorów w/g przygotowanych wzorników.

Zajęcia prowadzone przez pracowników Zagrody i pisankarkę z Nowicy.

Finał międzyszkolnych rozgrywek „Chłopskiej Szkoły Biznesu”

Miejsce: Kasztel w Szymbarku

Finał rozgrywek.

Zwycięzcy Turnieju wezmą udział w V Małopolskim Turnieju Chłopskiej Szkoły Biznesu w 2014 roku w Andrychowie.

BON KULTURY

Przygotowanie nowej ofert kulturalnej – warsztatów dotyczących rozwoju przemysłu naftowego i maziarstwa w ramach Bonu Kultury

KWIECIEŃ

Miejsce: Zagroda Maziarska

„Łemkowsko Pogórzański Jarmark Wielkanocny” ( IV edycja)

Miejsce: Zagroda Maziarska, cerkiew w Łosiu

Cykliczna impreza plenerowa promująca kulturę Łemków i Pogórzan w nawiązaniu do ludowej tradycji Świąt Wielkanocnych. Na jarmarku zaprezentowane zostaną wyroby rękodzieła ludowego, tradycyjne potrawy łemkowskie, pokazy zdobienia pisanek. Uczestnikom jarmarku zostanie stworzona możliwość wzięcia bezpośredniego udziału w tradycyjnych zajęciach gospodarskich takich jak: mielenie w żarnach, maglowanie, przygotowanie produktów żywnościowych. Połączenie tradycyjnego jarmarku z działaniami muzealnymi pozwoli zrealizować zamysł spotkania twórców ludowego rękodzieła oraz odbiorców poszukujących bezpośredniego udziału w kulturze. Jarmark, jak co roku poprzedzony zostanie koncertem chórów w Cerkwi Greckokatolickiej pod wezwaniem Niepokalanej Najświętszej Marii Panny w Łosiu.

Wystawa - Pocztówki wielkanocne

Miejsce: Zagroda Maziarska

Organizacja wystawy starych pocztówek wielkanocnych pochodzących ze zbiorów prywatnych kolekcjonerów.

MAJ

Długi weekend naftowy

W trakcie długiego weekendu majowego ( 1-4 maja 2014) w godzinach otwarcia oddziału planuje się organizację i przygotowanie szeregu atrakcji dla odwiedzających, związanych z przemysłem naftowym.

Przygotowanie zostaną, proste eksperymenty dla dzieci i młodzieży i dorosłych, opracowane przez International Society of Petroleum Engineers w ramach projektu “ Energy4me - Essential Energy Education”, którego misją jest edukacja, rozpowszechnianie i wymiana wiedzy nt. rozwoju i produkcji ropy naftowej i gazu i związanych z nimi technologii.

Eksperymenty przeprowadzane prostych sposób bezpieczny za pomocą prostych narzędzi (pudełka, słomki, baloniki i in.) pozwalają pokazać proces wydobycia złóż, zabawić się w nafciarzy poszukujących ropy, pokazać zasady działania kawonów, odtworzyć proces wiercenia.

Dodatkowo odwiedzający będą mieli okazję wcielić się w maziarzy ważących i odmierzających maż, przygotować stanowisko do wypalania dziegciu, oraz wyprawić się do łosiańskich kopanek wozem maziarskim. (przejazdy organizuje Stowarzyszenie Pogranicza).

Wystawa dotycząca początków przemysłu naftowego na ziemi gorlickiej

Miejsce: Zagroda Maziarska

Wystawa będzie dodatkowa atrakcją weekendu naftowego.

Na wystawie pokazane zostaną m.in., dokumenty, pocztówki pochodzące z archiwum Gorlickiego Klubu Kolekcjonerów m. ks. Br. Świeykowskiego i kolekcji prywatnych.

CZERWIEC

„Przetargi wiejskie” – targi staroci i różności

Miejsce: Zagroda Maziarska

II edycja nowej imprezy plenerowej w Zagrodzie Maziarskiej. Targi dla hobbystów, kolekcjonerów, zbieraczy i pasjonatów. Okazja do wymiany, wzbogacenia zbiorów, obejrzenia i zakupu niecodziennych przedmiotów.

Udana I edycja „ przetargów” potwierdziła zapotrzebowanie na tego typu imprezy. Na przetargi zaproszeni zostaną zawodowi handlarze staroci oraz osoby indywidualne chcące sprzedać, wymienić będące w ich posiadaniu starocie bądź kolekcje. W planach i zamierzeniach organizatorów impreza ma mieć bowiem formułę otwartą, ma być dostępna dla każdej prywatnej, zainteresowanej sprzedażą osoby.

Targi wzbogacone zostaną o pokaz: renowacji mebli, porady jak własnoręczne wykonać renowację zakupionych przedmiotów.

Jolanta Flach – wystawa ikon

Miejsce – cerkiew w Bartnem

Jolanta Flach, urodzona w Gliwicach jest dziennikarką i fotoreporterką „Tygodnika Podhalańskiego”. Mieszka i tworzy w Zakopanem. Jest autorką artykułów i reportaży głównie o tematyce kulturalnej, regionalnej i górskiej. Odbyła wiele wędrówek reporterskich. Szczególnie interesuje się się terenem południowo-wschodniej Polski - Łemkowszczyzną i Bojkowszczyzną, gdzie dokumentuje architekturę cerkiewną. Z zamiłowania zajmuje się pisaniem ikon. Ikony te tworzy zgodnie ze wschodnim kanonem, z użyciem tradycyjnych technik. Zasady tworzenia ikon poznawała podczas licznych kursów w wielu ośrodkach ikonopisarstwa w Polsce, na Ukrainie, w Rumunii i Grecji. Jest autorką kilku wystawa indywidualnych.

LIPIEC

Miejsce: cerkiew w Bartnem

„Festiwal Bortniańskiego”

Kolejna edycja festiwalu poświęcona muzyce Dymitra Bortniańskiego, wybitnego kompozytora muzyki cerkiewnej, którego ród wywodzi się ze wsi Bartne. Na festiwal zaproszone zostaną chóry amatorskie i profesjonalne mające w swoim repertuarze muzykę cerkiewną i świecką Bortniańskiego.

„ Muzyka cerkiewna w Beskidzie Niskim”

Miejsce: cerkiew w Bartnem

Cykliczna impreza przygotowywana we współpracy Parfią Prawosławną i Greckokatolicką w Gorlicach. Występy chórów cerkiewnych z Polski i zagranicy.

SIERPIEŃ

„Święto Maziarzy Łosiańskich” ( IV edycja)

Miejsce: Zagroda Maziarska

Kontynuacja cyklicznego przedsięwzięcia w Zagrodzie, skierowanego do turystów i społeczności lokalnej. Tematem przewodnim święta jest maziarstwo. Jak co roku, odbędą się koncerty zespołów łemkowskich, degustacja kuchni łemkowskiej, warsztaty dla dzieci i dorosłych, konkursy. Większość z nich związana będzie z tematyką maziarstwa (m.in. warsztaty odmierzania i ważenia mazi, pokaz bednarstwa lub kowalstwa. Całość imprezy prowadzona będzie w języku polskim i łemkowskim

WRZESIEŃ

Wystawa: „Święci Kosma i Damian w ikonie tradycyjnej i współczesnej”

Miejsce: cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana w Bartnem

Wystawa poświęcona ma być postaciom śśw. Kosmy i Damiana – patronom cerkwi w Bartnem. Dziś niestety w cerkwi w Bartnem nie ma już ikony jej patronów. W bartniańskim ikonostasie ikonę chramową zastąpiła ikona wtórna - św. Michała Archanioła. Dwie XVIII – wieczne ikony patronów cerkwi znajdują się obecnie w magazynie Muzeum – Zamek w Łańucie.

Do wystawienia swoich ikon zaproszeni zostaną współcześni ikonopisarze piszący ikony wg obowiązujących kanonów (tradycyjnie) i poza nimi. Oryginalne ikony tradycyjne o dużej wartości artystycznej i historycznej - ze względu na brak odpowiedniego zabezpieczenia cerkwi, reprezentowane mogą być jedynie przez fotogramy, zdjęcia. Zdjęcia pochodzić będą z pobliskich cerkwi łemkowskich, które często budowane były pod wezwaniem Kosmy i Damiana ( m.in. cerkiew w Swirtnem, Męcinie Wielkiej, Banicy, Blechnarce) oraz zbiorów m.in. MBL Sanok. Uzupełnienie wystawy stanowić będą zebrane legendy i opowieści o życiu Świętych oraz dawne ryciny dotyczące medycyny i farmacji. Otwarciu wystawy towarzyszyć będzie wykład/ prezentacja historyczna nt. życia, działalności Świętych.

Wystawa planowana nie jest na dzień 26 września 2014 ( piątek) – kiedy to obchodzone jest ich wspomnienie liturgiczne Świętych ( 26 września w kościele katolickim, 14 listopada - kościóły wschodnie.). Dzień ten obchodzony jest również jako Dzień Aptekarzy – święci Kosma i Damian uznawani są za chrześcijańskich patronów medycyny i farmacji.Ze względu na to wystawa mogłaby być również poszerzona o wykład nt. dawnej medycyny.

Św. Kosma i Św. Damian

Święci męczennicy Kosma i Damian byli bliźniakami, żyli w III w. w Azji Mniejszej. Ich matką była Teodote ( św. Teodozja). Święci to słynni lekarze, którzy leczyli chorych bez pobierania honorarium, przez co zyskali przydomek "Anargyroi” (gr. wbrew srebra). Jedynym potwierdzonym historycznie faktem z życia świętych Kosmy i Damiana, jest ich męczeńska śmierć. Zostali oni zadenuncjowani jako chrześcijanie do prokonsula Cylicji Lizjasa. Podczas przesłuchania obaj potwierdzili fakt prowadzenia nieodpłatnej praktyki lekarskiej oraz odmówili złożenia ofiary pogańskim bożkom, po czym zostali poddani różnorodnym torturom, z których żadna nie doprowadziła do śmierci. W rezultacie prokonsul kazał ich ściąć. Było to prawdopodobnie 27 września 287 r. e Egei W tym dniu kościół katolicki ustanowił ich święto, które w 1969 r. zostało przesunięte na 26 września .

PAŹDZIERNIK

opracowanie projektu do MDiKN pn.” Łemkowskie wieczyrki”

Projekt zakłada stworzenie spektaklu pn.”Łemkiwskie wieczyrki” , na podstawie odnalezionych archiwalnych nagrań prof. R. Reinfussa, zrealizowanych w czasie badań terenowych w latach 60 - tych w Łosiu. Projekt obejmowałby min. stworzenie scenariusza spektaklu ( Bogusław Słupczyński Teatr CST), opracowanie aranżacji pieśni łemkowskich, warsztaty teatralne dla osób biorących udział w projekcie, realizację spektaklu.

W projekcie zakłada się udział łemkowskiej młodzieży, mi.in. z zespołu „Wereteno” z Łosia prowadzonego przez znana pieśniarkę łemkowską Julie Dosznę i łemkowskiego zespołu „Micne Zila” a także osób starszych. Efekty projektu ( spektakl) prezentowany byłby w czasie XXXII Łemkowskiej Watry w Zdyni, Święta Maziarzy Łosiańskich.

LISTOPAD

Przygotowania do wystawy w rocznicę 100 - lecia bitwy gorlickiej w roku 2015.

W roku 2015 w Zagrodzie Maziarskiej ma się odbyć wystawa plenerowa dotycząca austriackiego obozu w Talerhofie. Wystawa ma być częścią obchodów 100-lecia bitwy gorlickiej w powiecie gorlickim. W obozie internowania w Talerhofie (1914-1917) internowani byli Rusini z Galicji i Bukowiny podejrzewani o sprzyjanie Rosji w czasie I w.ś. Przez Thalerhof przeszło wg. różnych szacunków od 8 tys. do 20 tysięcy ludzi.

Lista Łemków, umieszczonych w Thalerhofie, opracowana ok. przez W. Kuryłłę , zapewne niekompletna, wymieniała 1915 nazwisk ze 153 miejscowości, w tym 33 osoby z miejscowości Łosie-najwięcej ze wszystkich miejscowości łemkowskich. Tradycja thalerhowska szczególne znaczenie miała na Łemkowszczyźnie W wielu miejscowościach wzniesiono pomniki pamięci ziomków, zmarłych w Thalerhofie. tzw krzyż talerhowskie. W 1933 r. krzyż taki postawili kamieniarze z Bartnego. Więźniem Talerhofu był mi.n. proboszcz cerkwi greckokatolickiej w Bartnem ks. Włodzimierz Kałużniacki.

Wystawa ma się składać z kilkunastu zewnętrznych plansz wystawienniczych. Przygotowania do wystawy obejmą:

Zebranie dostępnych opracowań i materiałów źródłowych (wspomnienia, pamiętniki, zdjęcia, artykuły). Stworzenia scenariusza wystawy. Opracowanie merytoryczne i graficzne plansz.

Wykłady /spotkania „ Magiczne Karpaty”

To planowany cykl spotkań zapoczątkowany w roku ubiegłym spotkaniem z dr. Olga Solorz etnolożką i ukrainistką (Instytutu Neofilologii Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu). pn. „ Medycyna i magia ludowa na terenie Karpat”. „Magiczne Karpaty” to spotkania z osobami z różnych środowisk, które naukowo bądź amatorsko zajmują się kulturą ludową Karpat, zwłaszcza kulturą duchową: obrzędami, magią, wierzeniami, medycyną ludową a także a także folklorem słownym.

GRUDZIEŃ

„Święta w zagrodzie”

Miejsce: Zagroda Maziarska

Zajęcia edukacyjne dla dzieci na temat łemkowskich obrzędów bożonarodzeniowych, noworocznych i zwyczajów łemkowskiego dnia wigilijnego.; warsztaty tworzenia tradycyjnych ozdób świątecznych, przygotowanie stołu wigilijnego ( siano, lniany obrus, łańcuch, związanie łyżek powrósłem, prosfora, miska z pieniążkami i in. ) ; nauka kręcenia słomianego powrósła wspólne dekorowanie zagrody; obrzędy wigilijne z naciskiem na zwyczaje panujące we wsi Łosie (na podstawie informacji zebranych od najstarszych mieszkańców wsi).

STAŁA OFERTA ODDZIAŁU

Lekcje i warsztaty muzealne

1. „Pisanki łemkowskie - warsztaty” - warsztaty tradycyjnego zdobienia pisanek przeznaczone dla dzieci i młodzieży. (Łosie)

2. „Święta w zagrodzie”- zajęcia edukacyjne dla dzieci na temat łemkowskich obrzędów bożonarodzeniowych, noworocznych i zwyczajów łemkowskiego dnia wigilijnego , połączone z warsztatami tworzenia tradycyjnych ozdób bożonarodzeniowych. (Łosie)

3. „Zabawy i zabawki naszych dziadków” – stare gry i zabawy podwórkowe ( m.in. serso, cymbergaj, szczudła, zośka), tworzenie tradycyjnych zabawek ludowych (Łosie).

4. Pokaz filmu dokumentalnego„ Oj pojechał maziarz w świat…. „ z arch. Zjednoczenia Łemków. (Łosie)

5. „ Chłopska Szkoła Biznesu” – gra ekonomiczna. Czas trwania gry 45 - 60 minut, Grupy od 12 - 30 osób (młodzież gimnazjalna i starsi). (Łosie)

6. Co kryje w sobie maziarska beczka . Dziegieć - medycyna i magia ludowa. (Łosie)

7. Budowa i wyposażenie cerkwi a jej użytkowanie sakralne. (Bartne)

8. Historia mniejszości łemkowskiej na trenie RP. (Bartne)

9. Specyficzne gatunki roślin i zwierząt w otulinie Magurskiego Parku Narodowego. (Bartne)

10. Ludowe kamieniarstwo w Bartnem. (Bartne)