<< Cofnij

ARCHITEKTURA I DZIEJE SZYMBARSKIEGO DWORU OBRONNEGO DO 1947 ROKU
Szymbarski dwór obronny określany jest przez historyków sztuki jako czołowy przykład kasztelu polskiego. Cechy charakterystyczne tego typu budowli to prostokątny zarys całości, z prostym układem wnętrz bez wewnętrznego dziedzińca i przybudówki w czterech narożach budowli o wyraźnie obronnej funkcji, najczęściej z nadwieszonym piętrem w formie wykuszy.

Kasztel w Szymbarku – dawna siedziba rycerskiego rodu Gładyszów herbu Gryf łączy w sobie funkcję niewielkiej rezydencji szlacheckiej i warowni o harmonijnej formie. Kształtem architektonicznym nawiązuje do budowli południowej i południowo-środkowej Europy. Najczęściej przywołuje się związek kasztelu z typem piętnastowiecznej willi włoskiej bądź sylwetką włoskiego zamku quattro torre – warowni z czterema wieżami obronnymi, popularnej we Włoszech w XIV i XV wieku.

Nie znani są projektanci obiektu i jego budowniczowie. Niewątpliwie kasztel powstał w XVI wieku, brak jednak jego dokładnego datowania. Przypuszczalnie istniały dwie fazy budowy, prowadzące do nadania mu ostatecznego kształtu.
Etap I (1530 – 1550) powstanie bryły budowli,
Etap II (1590 – 1600) ukończenie budowli oraz wykonanie ozdobnych elementów (attyka, sgraffito, kamieniarka okienna i drzwiowa).

Unikalny architektonicznie, posiada dość skromne rozmiary (u podstawy długość ścian 20 i 13 m). Wyglądał jednak imponująco na tle otoczenia ze względu na wyraźną różnicę w wysokości ścian (znacznie wyższe od strony południowej i zachodniej) i ukształtowanie terenu wokół.

Szymbarski dwór obronny powstał z miejscowego kamienia łamanego i cegły. Posiada dwie kondygnacje (podpiwniczony parter i piętro) i typowy dla ówczesnego dworu murowanego układ wnętrz. z usytuowaną z boku sienią i pomieszczeniami przyległymi do niej, równoległymi do siebie. Tak było na poziomie piwnic i parteru, pełniących „podrzędniejszą”, gospodarczą funkcję, gdzie z sieni prowadziły drzwi do dwu sklepionych kolebkowo piwnic lub , jak na parterze o sklepieniach beczkowo-krzyżowych, do dwu „izb”. Część mieszkalna, „pańska”, obejmowała piętro podzielone na dwa sporej wielkości pomieszczenia – mniejszą „antykamerę”, nad sienią parteru i „izbę wielką”, „komnatę”, po jej prawej stronie. Te pomieszczenia nakryte były drewnianymi stropami. Uzupełnienie części mieszkalnej stanowiły „komnatki” w alkierzach. Tam też zlokalizowano toalety, nazywane z łac. locum secretum.

Do wnętrza kasztelu prowadziły jedne, dość wąskie drzwi wejściowe usytuowane z boku, w północnej ścianie budynku. Niegdyś istniał wiodący do nich nad fosą most zwodzony. System obronny kasztelu widoczny był w wyglądzie samej bryły: cztery prostokątne narożne baszty mieszkalne nadawały się również do odparcia ataku, stanowiły także dobre miejsce do obserwacji, z widokiem na każdą stronę. W dolnych partiach – stopach alkierzy mieściły się dobrze chronione: skarbczyk, zbrojownia i karcer. Na szczycie budowli, spoza sterczyn późniejszej attyki można było również prowadzić obserwację terenu i obronę. Najważniejszą funkcję obronną spełniał jednak system otworów strzelniczych, prostokątnych i „kluczowych”, stanowiących dookolny ciąg na wysokości strychu. Dodatkowe utrudnienie dla ewentualnego ataku stanowiło zabezpieczenie żelaznymi kratami okien na parterze.

Otynkowana jednolita powierzchnia elewacji zyskała w drugiej fazie budowy ozdobne elementy. W górnych partiach budynku pojawiła się dekoracja sgraffitowa o formie dookolnego ornamentu złożonego z fantastycznych masek i motywów geometrycznych oraz roślinnych. Dwubarwne, szaro-białe sgraffito zdobi pilastry dzielące ściankę attyki na regularne łukowate pola o jednolitej barwie. Wraz z gzymsem ścianka stanowi podstawę grzebienia attyki o formie ciągu smukłych sterczyn, wspaniale wieńczących bryłę kasztelu. Pierwotny, kryty gontem dach czterospadowy przebudowano wówczas na korytowy, tzw. pogrążony, całkowicie zasłonięty z zewnątrz zębami attyki. Przyozdobiono również inne elementy zewnętrzne – otwory okienne i drzwiowe, montując w nich kamieniarkę o dość jednak skromnej ornamentyce (żłobkowanie, płaskie rozety). We wnętrzach zyskały ozdobną oprawę obramienia drzwi z profilowanymi nadprożami, węgarami z rytem o wzorze z rozet i roślinnej wici. Pewne przeróbki we wnętrzach dotyczyły też przebudowy schodów prowadzących z parteru na piętro. Znacznie większych zmian dokonano po dłuższym okresie użytkowania budowli, w XVIII wieku. Dotyczyły one nie tylko estetyki (stiuki, barwna polichromia we wnętrzach alkierzy, z charakterystycznymi dla tego okresu motywami. Pękające mury budowli wzmocniono kamiennymi przyporami, głęboko wchodzącymi w podłoże szczególnie od strony usuwającej się zapewne skarpy nadrzecznej. Względy praktyczne doprowadziły też do wyraźnej zmiany układu wewnętrznego – wprowadzono na poziomie parteru i piętra ściany działowe, tworząc w ten sposób na dole pięć niewielkich pomieszczeń, na piętrze cztery. Wyposażono je w dodatkowe piece.

Zabiegi te nie przydały się na długo. Kasztel przestał być obiektem mieszkalnym już pod koniec XVIII wieku. W jego sąsiedztwie powstał wówczas skromny , niewielki modrzewiowy dworek.

Dawna siedziba rodowa niszczała z roku na rok. Ostatnia przebudowa na początku XIX wieku uczyniła z niej gorzelnię – „kipiały w niej machiny parowe, a pełne gorzałek kufy zastąpiły na ścianach miejsce dawnych rynsztunków rycerskich”. W okresie międzywojennym, za czasów ostatnich właścicieli tzw. „Majątku Zamek” rodziny Kuźniarskich, wnętrza parteru stanowiły kuchnię i pomieszczenia dla służby dworskiej, a nawet drobiu, piętro zaś było rodzajem lamusa, gdzie trzymano nie używane już sprzęty.

W 1937 roku przygotowana została dla kasztelu przez krakowskiego architekta Stefana Świszczowskiego dokumentacja, na podstawie której ta prywatna wówczas własność miała być remontowana. Żadnych zabiegów renowacyjnych jednak nie wykonano.

Zapowiedzi

29 lutego 2024 - 31 maja 2024

Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

02 marca 2024 - 19 kwietnia 2024

Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów

14 marca 2024 - 04 kwietnia 2024

Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów

25 marca 2024 - 02 kwietnia 2024

Muzeum - Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

Newsletter

Bądź na bieżąco i zapisz się do naszego biuletynu.

* indicates required

Informacje

Dostępność ośrodka

Ekspozycja udostępniona jest zwiedzającym w dniach:

maj-wrzesień 

  • wtorek-piątek – godz. 9-16.00
  • sobota-niedziela – godz. 10-17.00

 

październik, kwiecień

  • wtorek-niedziela – godz. 9-15.00

 

listopad-marzec 

  • wtorek-sobota – godz. 9-15.00
  • niedziela – nieczynne

 

Godziny pracy oddziału:

maj-wrzesień

  • poniedziałek-piątek – godz. 8-16
  • sobota-niedziela – godz. 10-17

 

październik i kwiecień

  • poniedziałek-niedziela  godz. 8-15

 

listopad – marzec

  • poniedziałek-sobota – godz. 8-15
  • niedziela – nieczynne

 

Ośrodek Konferencyjno-Wystawienniczy „Kasztel w Szymbarku” jest nieczynny 1 i 6 stycznia, w pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkanocnych, Boże Ciało, 15 sierpnia, 1 i 11 listopada, oraz podczas Świąt Bożego Narodzenia 25-26 grudnia.

 

OPŁATY ZA WSTĘP

  • bilet normalny – 20 zł od osoby
  • bilet ulgowy – 15 zł od osoby (uczniowie, studenci, seniorzy emeryci i renciści, osoby z niepełnosprawnościami) 
  • bilet normalny na wystawy czasowe – 10 zł od osoby
  • bilet ulgowy na wystawy czasowe – 5 zł od osoby
  • opłata przewodnicka – 60 zł

 

Lekcje muzealne/warsztaty

  • opłata ustalana na podstawie odrębnych uzgodnień

 

Bilet wstępu dla zorganizowanych grup szkolnych:

  • dzieci ze szkół na terenie powiatu Gorlickiego (wraz z opiekunami) – 2 zł od osoby
  • grupy szkół spoza powiatu Gorlickiego (wraz z opiekunami) – 7 zł od osoby

Oprowadzanie grup zorganizowanych na podstawie wcześniejszego kontaktu telefonicznego w sprawie uzgodnienia terminu i możliwości oprowadzania z przewodnikiem. 

 

Inne:

  • bilet „Karta Dużej Rodziny” – 5 zł od osoby
  • bilet łączony „kasztel + skansen” normalny – 27 zł od osoby (ważność biletu 7 dni)
  • bilet łączony „kasztel + skansen” ulgowy – 19 zł od osoby (ważność biletu 7 dni)
  • bilet dla grup zorganizowanych (10-50 osób) – 10 zł od osoby
  • udostępnianie terenu i obiektów do sesji zdjęciowej lub filmowej – 150 zł za sesję
  • udostępnienie sal na konferencje i uroczystości – każdorazowo na podstawie uzgodnień z dyrektorem Muzeum

Opening hours
May - Setpember
Tuesday - Friday 9 a.m. - 4.30 p.m
Saturday & Sunday 10 a.m. - 5.30 p.m

October & April
Tuestady - Friday  9 a.m. - 3.30 p.m

November - March

Tuesday - Saturday 9 a.m. - 3.30 p.m
Sunday closed


ADMISSION FEES:

regural - 16 zł

reduced - 10 zł

opłata przewodnicka / guided tour - 60 zł



Dane kontaktowe:
tel.: 18 351 31 14
e-mail: kasztel.szymbark@gmail.com
38-311 Szymbark


Informacje dodatkowe:

Blisko kasztelu znajduje sie Pensjonat "Perełka" z miejscami noclegowymi: www.willa-perelka.pl

Do góry